عملیات نجات نفت‌کش‌ها در شرایط طوفانی یکی از پیچیده‌ترین و پرریسک‌ترین چالش‌های صنعت حمل‌ونقل دریایی و نفتی است. شدت امواج، کاهش دید و اختلال در ارتباطات می‌تواند کنترل شناور و ایمنی خدمه را به خطر بیندازد. در چنین شرایطی، بهره‌گیری از اینترنت اشیاء (IoT) به‌عنوان ابزاری برای ایجاد شبکه‌ای هوشمند از حسگرها، ارتباطات پایدار و پردازش بلادرنگ داده‌ها، نقش حیاتی در مدیریت بحران ایفا می‌کند.
اجزای فنی سامانه نجات مبتنی بر IoT
1. سنسورهای محیطی: نصب حسگرهای فشار هوا، ارتفاع موج، شدت باد و شتاب‌سنج‌های لرزشی برای اندازه‌گیری تغییرات سریع محیطی در اطراف نفت‌کش.
۲٫ ماژول‌های GPS و AIS: تعیین موقعیت دقیق نفت‌کش و تبادل اطلاعات با کشتی‌های امدادی و مراکز کنترل ساحلی.
۳٫ سیستم‌های ارتباطی مقاوم: استفاده از پروتکل‌هایی مانند Iridium Satellite, NB-IoT یا LoRaWAN Maritime برای اطمینان از برقراری ارتباط حتی در طوفان شدید.
۴٫ سامانه مانیتورینگ بارگیری و سوخت: پایش وضعیت مخازن برای جلوگیری از نشت نفت یا جابجایی ناگهانی بار در اثر تلاطم.
۵٫ داشبورد ابری بلادرنگ: نمایش وضعیت کشتی، مسیر پیشنهادی خروج از طوفان و وضعیت ارتباط با تیم‌های امداد.
مزایای عملیاتی
بهبود ایمنی خدمه: هشدار سریع درباره انحراف شدید مسیر یا خطر واژگونی.
* *کاهش خطر آلودگی دریایی*: شناسایی ترکیدگی یا نشت احتمالی مخازن و ارسال هشدار فوری.
هماهنگی بهتر تیم‌های نجات: اشتراک‌گذاری داده‌ها بین نفت‌کش، کشتی‌های یدک‌کش و مراکز فرماندهی.
بهینه‌سازی تصمیم‌گیری: تحلیل لحظه‌ای شرایط جوی و مکانیکی کشتی برای انتخاب بهترین مسیر خروج از منطقه خطر.
در سال‌های اخیر، یک پروژه پایلوت در دریای شمال برای مجهز کردن نفت‌کش‌های بزرگ به سامانه IoT نجات اجرا شد. در جریان یک طوفان شدید، حسگرهای نصب‌شده روی نفت‌کش به‌صورت بلادرنگ داده‌هایی از ارتفاع موج و زاویه انحراف کشتی ارسال کردند. مرکز کنترل ساحلی با تحلیل این داده‌ها مسیر جایگزینی را به کشتی‌های یدک‌کش اعلام کرد. نتیجه این هماهنگی، کاهش زمان عملیات نجات به کمتر از ۶ ساعت و جلوگیری از نشت احتمالی هزاران بشکه نفت به دریا بود.
چالش‌های فنی
مصرف انرژی حسگرها: نیاز به باتری‌های پرظرفیت یا سامانه‌های انرژی خورشیدی و بادی.
مقاومت تجهیزات: حسگرها و ماژول‌های ارتباطی باید در برابر رطوبت، خوردگی نمک و لرزش‌های شدید مقاوم باشند.
یکپارچگی پروتکل‌ها: ترکیب ارتباطات ماهواره‌ای با IoT محلی نیازمند معماری شبکه‌ای دقیق و پایدار است.
IoT توانسته با فراهم‌سازی یک لایه هوشمند نظارت و ارتباطات، عملیات نجات نفت‌کش‌ها در شرایط بحرانی را دگرگون کند. این فناوری نه‌تنها موجب نجات جان خدمه و کاهش خسارات اقتصادی می‌شود، بلکه از بروز فجایع زیست‌محیطی گسترده جلوگیری می‌کند. آینده عملیات نجات دریایی بدون شک به‌سمت استفاده گسترده‌تر از شبکه‌های حسگر هوشمند، ارتباطات پایدار و تحلیل داده‌های بلادرنگ پیش خواهد رفت.